منتخبی از احادیث حضرت علی علیه السلام
حدیث عطا به اندازه کرامت
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«مَنْ یُعْطِ بِالْیَدِ الْقَصیرَهِ یُعْطَ بِالْیَدِ الطَّویلَهِ
نهج‌البلاغه، حکمت ۲۳۲
؛ کسى که با دست کوتاه ببخشد با دست بلند به او بخشیده مى‌شود».[۱]
حدیث سؤال کردن- از خود راضى بودن
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«الْمَسْأَلَهُ خِباءُ الْعیب‌ها، وَمَنْ رَضِیَ عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السَّاخِطُ عَلَیْهِ
نهج‌البلاغه، حکمت ۶
؛ پرسش کردن وسیله پوشاندن عیب‌هاست، و انسان از خودراضى، دشمنان او فراوانند»
حدیث فتنه
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«ما کُلُّ مَفْتُونٍ یُعاتَبُ
نهج البلاغه، حکمت ۱۵
؛ هر شخص گرفتارى را نمى‌توان سرزنش کرد (چه بسا بى‌تقصیر باشد)».
حدیث درس توحید و خداشناسى
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«اعْجَبُوا لِهذَ الإنْسَانِ یَنْظُرُ بِشَحْمٍ، وَیَتَکلَّمُ بِلَحْمٍ، وَیَسْمَعُ بِعَظْمٍ، وَیَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ
نهج البلاغه، حکمت ۸
؛ تعجّب کنید از این انسان که با یک قطعه «پى» مى‌بیند، و با قطعه «گوشتى» سخن مى‌گوید، و با «استخوانى» مى‌شنود و از «شکافى» نَفس مى‌کشد. (یعنى این کارهاى بزرگ و حیاتى را با این وسائل کوچک انجام مى‌دهد)».[۱]
حدیث عامل تحقیر، ذلیل و توهین
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«أَزْرى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ، وَرَضِىَ بِالذُّلِّ مَنْ کَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ، وَهانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَیْها لِسانَهُ
نهج البلاغه، حکمت ۲
؛ هر کس طمع در درون داشته باشد خود را حقیر کرده، و کسى که ناراحتى‌هایش را فاش کند به ذلت خویش راضى شده، و کسى که زبانش را بر خود امیر کند شخصیت خود را پایمال کرده است»
حدیث چهار صفت ناپسند
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«الْبُخْلُ عارٌ، وَالجُبْنُ مَنْقَصَهٌ، وَالْفَقْرُ یُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ، وَالْمُقِلُّ غَریبٌ فى بَلْدَتِهِ
نهج‌البلاغه، حکمت ۳
؛ بخل ننگ است، ترس نقصان است و فقر شخص زیرک را از بیان دلیلش گنگ مى‌سازد، و شخصى که فقیر است در شهرش نیز غریب و بیگانه است»
حدیث چگونه با مردم زندگى کنیم؟
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«خالِطُوا النَّاسَ مُخالَطَهً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَکَوْا عَلَیْکُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْکُمْ
نهج‌البلاغه، حکمت ۱۰
؛ با مردم آنچنان معاشرت کنید که اگر مردید براى شما اشک بریزند، و اگر زنده ماندید با اشتیاق به سوى شما آیند»
حدیث سه دستور اخلاقى (شجاعت، حیاء و فرصت)
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«قُرِنَتِ الْهَیْبَهُ بِالْخَیْبَهِ، وَالْحَیاءُ بِالْحِرْمَانِ، وَالْفُرصَهُ تَمُرُّ مرَّ السَّحابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ
نهج‌البلاغه، حکمت ۲۱
؛ ترس با ناامیدى و یأس مقرون است، و شرم و کم‌رویى با محرومیت، و فرصت‌ها مى‌گذرد همچون عبور ابرها، پس فرصت‌هاى نیک را غنیمت شمارید»
حدیث عفو هنگام قدرت
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«إِذا قَدَرْتَ عَلى عَدُوِّکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَهِ عَلَیْهِ
نهج‌البلاغه، حکمت ۱۱
؛ هنگامى که بر دشمنت پیروز شدى عفو را شکرانه این پیروزى قرار ده»
حدیث جاذبه و دافعه
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«مَنْ ضَیَّعَهُ الْأَقْرَبُ أُتیحُ لَهُ الْأَبْعَدُ
نهج‌البلاغه، حکمت ۱۴
؛ کسى که نزدیکانش او را رها سازند، آنها که دورند او را مى‌برند»
حدیث یک درس بزرگ اجتماعى
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«أَقیلُوا ذَوِی الْمُرُوءاتِ عَثَراتِهِمْ، فَما یَعْثَرُ مِنْهُمْ عاثِرٌ الّا وَیَدُ اللَّهِ بِیَدِهِ یَرْفَعُهُ
نهج‌البلاغه، حکمت ۲۰
؛ از لغزش مرد نیک و باشخصیت، چشم‌پوشى کنید چرا که هیچ یک از آنها لغزش نمى‌کند مگر اینکه دست خدا به دست اوست و او را بلند مى‌نماید»
حدیث قدرت مسلمانان و عدم تشبه به کفّار
ازامام علیه السلامدرباره این گفتار پیامبر صلى الله علیه و آله سؤال شد که حضرت فرمودند:
«غَیّرُوا الشَّیْبَ، وَلا تَشَّبَهُوا بِالْیَهُودِ فَقالَ علیه السلام: إنَّما قالَ صلى الله علیه و آله ذلِکَ والدّینُ قُلٌّ، فَأَمَّا الآنَ وَقَدِ اتَّسَعَ نِطاقُهُ، وَضَرَبَ بِجِرانِهِ، فَامْرُؤٌ وَمَا اخْتارَ
نهج‌البلاغه، حکمت ۱۷
؛ موهاى سفید را تغییر دهید (رنگ کنید) و خود را شبیه یهود نکنید. امام علیه السلام فرمود: این سخن را پیامبر صلى الله علیه و آله زمانى فرمود که پیروان اسلام اندک بودند، امّا امروز که اسلام گسترش یافته، و نظام اسلامى استوار شده، هر کسى هر چه را دوست دارد انجام دهد»
حدیث چگونه با مردم زندگى کنیم؟
حضرت على علیه السلام مى‌فرمایند:
«خالِطُوا النَّاسَ مُخالَطَهً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَکَوْا عَلَیْکُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْکُمْ
نهج‌البلاغه، حکمت ۱۰
؛ با مردم آنچنان معاشرت کنید که اگر مردید براى شما اشک بریزند، و اگر زنده ماندید با اشتیاق به سوى شما آیند»
