منتخبی از احادیث حضرت علی علیه السلام
حدیث عطا به اندازه كرامت
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«مَنْ يُعْطِ بِالْيَدِ الْقَصيرَةِ يُعْطَ بِالْيَدِ الطَّويلَةِ
نهج‌البلاغه، حكمت ۲۳۲
؛ كسى كه با دست كوتاه ببخشد با دست بلند به او بخشيده مى‌شود».[۱]
حدیث سؤال كردن- از خود راضى بودن
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«الْمَسْأَلَةُ خِباءُ الْعيب‌ها، وَمَنْ رَضِيَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُ عَلَيْهِ
نهج‌البلاغه، حكمت ۶
؛ پرسش كردن وسيله پوشاندن عيب‌هاست، و انسان از خودراضى، دشمنان او فراوانند»
حدیث فتنه
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«ما كُلُّ مَفْتُونٍ يُعاتَبُ
نهج البلاغه، حكمت ۱۵
؛ هر شخص گرفتارى را نمى‌توان سرزنش كرد (چه بسا بى‌تقصير باشد)».
حدیث درس توحيد و خداشناسى
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«اعْجَبُوا لِهذَ الإنْسَانِ يَنْظُرُ بِشَحْمٍ، وَيَتَكلَّمُ بِلَحْمٍ، وَيَسْمَعُ بِعَظْمٍ، وَيَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ
نهج البلاغه، حكمت ۸
؛ تعجّب كنيد از اين انسان كه با يك قطعه «پى» مى‌بيند، و با قطعه «گوشتى» سخن مى‌گويد، و با «استخوانى» مى‌شنود و از «شكافى» نَفس مى‌كشد. (يعنى اين كارهاى بزرگ و حياتى را با اين وسائل كوچك انجام مى‌دهد)».[۱]
حدیث عامل تحقير، ذليل و توهين
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«أَزْرى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ، وَرَضِىَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ، وَهانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْها لِسانَهُ
نهج البلاغه، حكمت ۲
؛ هر كس طمع در درون داشته باشد خود را حقير كرده، و كسى كه ناراحتى‌هايش را فاش كند به ذلت خويش راضى شده، و كسى كه زبانش را بر خود امير كند شخصيت خود را پايمال كرده است»
حدیث چهار صفت ناپسند
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«الْبُخْلُ عارٌ، وَالجُبْنُ مَنْقَصَةٌ، وَالْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ، وَالْمُقِلُّ غَريبٌ فى بَلْدَتِهِ
نهج‌البلاغه، حكمت ۳
؛ بخل ننگ است، ترس نقصان است و فقر شخص زيرك را از بيان دليلش گنگ مى‌سازد، و شخصى كه فقير است در شهرش نيز غريب و بيگانه است»
حدیث چگونه با مردم زندگى كنيم؟
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«خالِطُوا النَّاسَ مُخالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَكَوْا عَلَيْكُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ
نهج‌البلاغه، حكمت ۱۰
؛ با مردم آنچنان معاشرت كنيد كه اگر مرديد براى شما اشك بريزند، و اگر زنده مانديد با اشتياق به سوى شما آيند»
حدیث سه دستور اخلاقى (شجاعت، حياء و فرصت)
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَالْحَياءُ بِالْحِرْمَانِ، وَالْفُرصَةُ تَمُرُّ مرَّ السَّحابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ
نهج‌البلاغه، حكمت ۲۱
؛ ترس با نااميدى و يأس مقرون است، و شرم و كم‌رويى با محروميت، و فرصت‌ها مى‌گذرد همچون عبور ابرها، پس فرصت‌هاى نيك را غنيمت شماريد»
حدیث عفو هنگام قدرت
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«إِذا قَدَرْتَ عَلى عَدُوِّكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ
نهج‌البلاغه، حكمت ۱۱
؛ هنگامى كه بر دشمنت پيروز شدى عفو را شكرانه اين پيروزى قرار ده»
حدیث جاذبه و دافعه
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ أُتيحُ لَهُ الْأَبْعَدُ
نهج‌البلاغه، حكمت ۱۴
؛ كسى كه نزديكانش او را رها سازند، آنها كه دورند او را مى‌برند»
حدیث يك درس بزرگ اجتماعى
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«أَقيلُوا ذَوِي الْمُرُوءاتِ عَثَراتِهِمْ، فَما يَعْثَرُ مِنْهُمْ عاثِرٌ الّا وَيَدُ اللَّهِ بِيَدِهِ يَرْفَعُهُ
نهج‌البلاغه، حكمت ۲۰
؛ از لغزش مرد نيك و باشخصيت، چشم‌پوشى كنيد چرا كه هيچ يك از آنها لغزش نمى‌كند مگر اينكه دست خدا به دست اوست و او را بلند مى‌نمايد»
حدیث قدرت مسلمانان و عدم تشبه به كفّار
ازامام عليه السلامدرباره اين گفتار پيامبر صلى الله عليه و آله سؤال شد كه حضرت فرمودند:
«غَيّرُوا الشَّيْبَ، وَلا تَشَّبَهُوا بِالْيَهُودِ فَقالَ عليه السلام: إنَّما قالَ صلى الله عليه و آله ذلِكَ والدّينُ قُلٌّ، فَأَمَّا الآنَ وَقَدِ اتَّسَعَ نِطاقُهُ، وَضَرَبَ بِجِرانِهِ، فَامْرُؤٌ وَمَا اخْتارَ
نهج‌البلاغه، حكمت ۱۷
؛ موهاى سفيد را تغيير دهيد (رنگ كنيد) و خود را شبيه يهود نكنيد. امام عليه السلام فرمود: اين سخن را پيامبر صلى الله عليه و آله زمانى فرمود كه پيروان اسلام اندك بودند، امّا امروز كه اسلام گسترش يافته، و نظام اسلامى استوار شده، هر كسى هر چه را دوست دارد انجام دهد»
حدیث چگونه با مردم زندگى كنيم؟
حضرت على عليه السلام مى‌فرمايند:
«خالِطُوا النَّاسَ مُخالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَكَوْا عَلَيْكُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ
نهج‌البلاغه، حكمت ۱۰
؛ با مردم آنچنان معاشرت كنيد كه اگر مرديد براى شما اشك بريزند، و اگر زنده مانديد با اشتياق به سوى شما آيند»
