محمد صدوقی (۱۲۸۷–۱۳۶۱ش) از روحانیان فعال در انقلاب اسلامی و نماینده امام خمینی در استان یزد و امام جمعه این شهر بعد از انقلاب بود. در مجلس خبرگان قانون اساسی نماینده مردم یزد در این مجلس بود. وی بعد از اقامه نماز جمعه توسط عناصر سازمان مجاهدین خلق مشهور به منافقین به شهادت رسید. وی در ادبیات جمهوری اسلامی ایران از شهدای محراب شمرده می‌شود. امام خمینی بعد از شهادت وی با صدور بیانیه‌ای وی را دوست سی ساله خود خواند.
زندگینامه و تحصیلات
محمد صدوقی در سال ۱۲۸۷ش برابر با ۱۳۲۷ق در یزد متولد شد. پدرش آقامیرزا ابوطالب یکی از روحانیون یزد بود. در هفت سالگی، پدر و نه سالگی مادر خود را از دست داد از آن پس تحت سرپرستی پسر عمویش، میرزا محمد کرمانشاهی قرار گرفت.[۱] وی بخشی از تحصیلات خود را در یزد و اصفهان گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کرد. او ۲۱ سال در قم به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و از محضر شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید صدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه‌کمری و امام خمینی بهره برد.[۲]
پس از درگذشت آیتالله شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس و مدیر حوزه علمیه قم، اداره قسمتی از حوزه علمیه به وی واگذار شد که می‌توان از تولیت مدارس و تقسیم شهریه های طلاب یاد کرد.[۳] «در آن وقت حافظه من معروف بود و وقتی که ده هزار طلبه شهریه می‌گرفتند من دفتر و دستکی در موقع پرداخت نداشتم، هر کس که شهریه می‌گرفت در خاطرم بود و دیگر احتیاجی نبود که اسم و مبلغ را بنویسم و شب که به منزل می‌رفتم به هر کس هرچه داده بودم، یادداشت می‌کردم».[۴]
سال ۱۳۳۰ش با فوت عالم بزرگ دینی یزد شیخ غلامرضا فقیه خراسانی، با درخواست مردم و توصیه آیت الله خمینی و بزرگان،[۵] به یزد بازگشت و به انجام وظایف دینی پرداخت. صدوقی رابطه ویژه‌ای با آیت الله خمینی داشت: «بنده وقتی وارد قم شدم، دو سه روز پس از ورود با امام خمینی آشنا شدم و کم کم آشنایی ما بالا گرفت و به رفاقت کشید و‌گاه در تمام مدت شبانه‌روز با ایشان بودم. در این مدت طولانی که در قم بودیم انس ما عمده با ایشان بود و نمی‌شد هفته‌ای بگذرد و دو، سه جلسه خدمتشان نباشیم.»[۶]
اساتید
- امام خمینی
- شیخ عبدالکریم حائری یزدی
- سید صدرالدین صدر
- سید محمدتقی خوانساری
- سید محمد حجت کوهکمرهای
- سید علیمحمد کازرونی
- شیخ غلامرضا فقیه خراسانی.[۷]
شاگردان
شهادت
محمد صدوقی در ۱۱ تیر ۱۳۶۱ مطابق با ۱۰ رمضان ۱۴۰۲ق، پس از ادای نماز جمعه توسط سازمان مجاهدین خلق به شهادت رسید.[۱۰] در بخشی از اطلاعیه امام خمینی بمناسبت شهادت آیت الله صدوقی آمده است: «اینجانب دوستی عزیز که بیش از سی سال با او آشنا و روحیات عظیمش را از نزدیک درک کردم از دست دادم، و اسلام خدمتگزاری متعهد را، و ایران فقیهی فداکار، و استان یزد سرپرستی دانشمند را از دست داد».[۱۱]
فعالیت‌های سیاسی
- صدوقی از فدائیان اسلام حمایت می‌کرد در سال ۱۳۳۰ش وقتی سیدعبدالحسین واحدی (مرد شماره دو فدائیان اسلام) تحت تعقیب قرار گرفت، آیت الله صدوقی او را در خانه‌اش پنهان کرد. ماموران شاه دو مرتبه خانه او را وارسی کردند، ولی موفق به دستگیری واحدی نشدند.[۱۲]
- بعد از واقعه فیضیه در ۲ فروردین ۱۳۴۲ش صدوقی اعلامیه‌ای نوشت و آن را به امضا دیگر علما نیز رساند. طی این اعلامیه از اقدامات رژیم، چنین اعلام نفرت شده بود: «… ضرب و شتم و نهب و قتل عدهای از محصلین علوم دینیه در مدرسه فیضیه، قضیهای نیست که زود از خاطر مسلمین محو و نابود شود و جراحات قلوب به مرور التیام پذیرد. اینک در ضمن عرض همدردی، خاطر آقایان محترم را مستحضر می‌داریم که مادامیکه روح در بدن و نیمجانی در تن است، طبق تصمیمات علمای اعلام و راهنمایی‌های آیات الله العظام از هیچگونه اقدامی به منظور حفظ احکام و شعائر اسلام فروگذار نخواهیم کرد.»[۱۳]
- بعد از قیام ۱۹ دی قم و ۲۹ بهمن ۱۳۵۴ش تبریز، صدوقی ضمن پیامی، نوروز ۵۷ را عزای عمومی اعلام کرد: «سال نو با سفره‌های آغشته به خون بیگناهان قم، تبریز و سایر شهرستان‌ها که برای دفاع از حریم مقدس قرآن و روحانیت قربانی شدهاند؛ لذا مناسب است از برگزاری مراسم نوروز خودداری فرموده و به سوگ و ماتم شهیدان بنشینند.»[۱۴]
- در ماههای آخر سال ۵۷ دولت به بازاریان پیشنهاد کرد که با انتخاب نمایندهای با دولت مذاکره بنشینید. اما صدوقی بیانیه‌ای صادر کرد که در آن بیانیه این پیشنهاد را نوعی حیله شیطانی قلمداد کرد که دولت می‌خواهد بدینوسیله میان صفوف انقلابیون رخنه کرده و با تفرقه میان آنان نتیجه گیری نماید.[۱۵]
- صدوقی اعلامیه‌های دیگری نیز صادر کرد: اعلام عزای عمومی ۱۵ خرداد ۱۳۵۷ش، بیانیه تحریم جشن‌های نیمه شعبان، بیانیه به مناسبت واقعه سینما رکس آبادان، صدور اعلامیه بر علیه دولت آشتی ملی (دولت شریف امامی) و صدور بیانیه به مناسبت جمعه خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷.[۱۶]
- صدوقی در زمان اقامت آیت الله خمینی در پاریس به دیدار او رفت و همچنین در تحصن علما در دانشگاه تهران شرکت کرد این تحصن در اعتراض به بسته شدن فرودگاه توسط بختیار انجام شده بود که بعد از تحصن فرودگاه بازگشایی شد.
آیتالله صدوقی در کنار امام خمینی
فعالیت‌های بعد از انقلاب
آیتالله صدوقی بعد از انقلاب به عنوان نماینده امام و امام جمعه یزد به فعالیت مشغول شد و فعالیت‌های خود را در راستای برقراری امنیت در جامعه و حفظ وحدت و یکرنگی داشت. وی همچنین در مجلس خبرگان قانون اساسی از طرف مردم یزد انتخاب و وارد مجلس شد در مجلس خبرگان «از جمله اقدامات وی اصرار در وارد کردن «سپاه پاسداران» در قانون اساسی بود و این کار انجام شد.»[۱۷]
با شروع جنگ عراق و ایران وی در تجهیز مردم برای رفتن به جبهه می‌کوشید و گاهی خود شخصا در جبهه‌ها به قصد سرکشی و تقویت روحیه رزمندگان حاضر می‌شد آیتالله خامنه‌ای درباره جبهه رفتن آیت الله صدوقی می‌گوید: «گفتند می‌خواهم بروم یزد و به جبهه هم بروم که من به ایشان گفتم شما خوبست اگر جبهه می‌روید به طرف غرب بروید که آنجا هوایش در فصل بهار و اردیبهشت خوب است و جنوب نروید چون گرم است ایشان گفتند تا ببینم چه می‌شود و ناگهان دیدیم ایشان سر و کله‌اش از جنوب پیدا شد و در حمله بیت‌المقدس حاضر بود.»[۱۸]
پانویس
- ↑ زندگی نامه خودنوشت آیت الله صدوقی.
- ↑ نورمحمدی، یادنامه بزرگداشت سومین شهید محراب حضرت آیتالله صدوقی، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۶-۱۱۲.
- ↑ مجموعه اطلاعیه های سومین شهید محراب آیت الله صدوقی از قبل از انقلاب تا شهادت، ۱۳۶۲، ص ۲۹.
- ↑ زندگی نامه خودنوشت آیت الله صدوقی.
- ↑ مجموعه اطلاعیه های سومین شهید محراب آیت الله صدوقی از قبل از انقلاب تا شهادت، ۱۳۶۲ش، ص۳۰.
- ↑ زندگینامه خودنوشت آیت الله صدوقی.
- ↑ گلشن ابرار، ج۲، ص۸۸۵.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۹۲ش، ج۴، ص۸۶۰و۸۶۱.
- ↑ گلشن ابرار، ج۲، ص۸۸۶.
- ↑ گلشن ابرار، ج۲، ص ۸۸۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۶، ص ۳۶۷ تا ۳۶۹.
- ↑ موسوی، زندگینامه شهید آیت الله صدوقی، نشر بشیر، ص۱۲.
- ↑ موسوی، زندگینامه شهید آیت الله صدوقی، نشر بشیر، ص۱۲.
- ↑ مجموعه اطلاعیه های سومین شهید محراب آیت الله صدوقی از قبل از انقلاب تا شهادت، ۱۳۶۲ش، ص۳۳.
- ↑ بختیاری، شهلا؛ ۱۳۷۸، ص ۲۵۵.
- ↑ نورمحمدی، یادنامه بزرگداشت سومین شهید محراب حضرت آیت الله صدوقی، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۰ به بعد.
- ↑ فاجعه دهم رمضان، ۱۳۶۲ش، ص۴۱.
- ↑ فاجعه دهم رمضان، ۱۳۶۲ش، ص ۴۵.
یادداشت
منابع
- نورمحمدی، محمدجواد؛ شهید صدوقی (صداقت محراب) در کتاب یادنامه بزرگداشت سومین شهید محراب حضرت آیت الله صدوقی، ج اول، به اهتمام محمدحسن معزالدینی تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱.
- مجموعه اطلاعیه‌های سومین شهید محراب آیت الله صدوقی از قبل از انقلاب تا شهادت، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، ۱۳۶۲.
- فاجعه دهم رمضان (یادواره سومین شهید محراب؛ شیخ الشهدا آیت الله صدوقی)، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه ۲ کشور، ۱۳۶۲.
- موسوی، سیدمحمد؛ زندگینامه شهید آیتالله صدوقی، قم، نشر بشیر، بی‌تا.
- بختیاری، شهلا؛ شهید صدوقی (عملکرد، مبارزات، دیدگاه‌ها)، تهران، انتشارات اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸.
- جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج۲، قم، ۱۳۸۵.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید آیتالله حاج شیخ محمد صدوقی به کوشش مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، حوزه هنری، ۱۳۷۷.
- زندگی نامه خودنوشت آیت الله صدوقی
- امام خمینی، صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۳۶۷ تا ۳۶۹.
